Schapenwol is een prachtig materiaal. Het mooie is dat er geen plastic in zit en dat het lang warm en mooi blijft. In dit verband is het gek dat de herder bij mij in de buurt zijn wol niet kwijt kan. Hij heeft een schuur vol wol en niemand wil het hebben.
De meeste schapenwol komt uit Australië. Dat is heel wat kilometers transport vanuit Europa. De verspilling van wol binnen een kilometer liet me niet met rust.
Hier vertel ik hoe ik de wol ben gaan wassen en hoe ik gebruik probeer te maken van de lokale wol.
Ruwe wol wassen: de beste werkwijze
Twee jaar lang heb ik veel verschillende methoden uitgeprobeerd om ruwe wol te wassen en hier deel ik de methode die het beste werkt.
Het beste is natuurlijk om de schapen, en dus de wol, niet zo vies te laten worden.
Stap voor stap ruwe wol wassen
Ik heb een “tafel” gemaakt door dik kippengas op twee dubbele vouwpoten te leggen. Je kunt de schapenvacht erop leggen om eventuele kleurafwijkingen of stukjes slechte wol op te sporen. Door het gaas vallen stof en viezigheid naar buiten.
Als de wol erg vuil is, moet hij vaak gewassen worden. Het is veel werk en niet goed voor het milieu. Daarom kaard ik de wol grof met een zelfgemaakte kaart/kam gemaakt van een oude ladekast. Ik haal de wol er twee keer doorheen en de hoeveelheid zand en stof op de bodem is daarna enorm. Omdat het zo'n stoffige klus is, heb ik een professioneel masker voor mijn neus en mond om me tegen het stof te beschermen.
In een emmer met deksel doe ik soda, die ik heb afgemeten aan het gewicht van de ruwe wol. 100 gram soda per kilo wol. Dit advies kreeg ik van een Nederlandse wolwasserij en van de kaardwinkel Kaarderij Wollust. En het werkt heel goed.
In een emmer meng ik de soda met een beetje warm water, dezelfde temperatuur als de wol. Het is belangrijk dat er geen grote temperatuurverschillen of plotselinge bewegingen zijn. Anders gaat de wol al vervilten. De ruwe gekaarde wol gaat op dezelfde temperatuur het water in. Daarna voeg ik geleidelijk steeds heter water toe totdat de wol flink warm is. Ik probeer een temperatuur van 65 tot 70 graden Celsius te bereiken, zodat de lanoline in de wol goed oplost.
De afgedekte emmer laat ik een nacht staan.
Een handmatige slacentrifuge is een grote hulp bij het verwijderen van overtollig water
De volgende ochtend haal ik de wol voorzichtig uit de emmer en doe hem in een handmatige slacentrifuge om het overtollige water te verwijderen. Daarna gaat de wol in een andere schone emmer. Ik vul de emmer met schoon water van dezelfde temperatuur als de wol en voeg dan de wol toe en vul hem met warmer water. Als de wol niet te vuil is of al eerder is gekaard en gewassen met soda, is de dubbele spoeling meestal voldoende. Mijn ervaring is dat andere zepen vaker gespoeld moeten worden.
Als het water redelijk schoon is, haal je de wol eruit, centrifugeer je het nog een keer met de hand en droog je het op een droogrek. Ik heb de wol in hergebruikte oranje netten gedaan.
Als de wol droog is, kun je hem weer rauw kaarden of direct kaarden met een kaardmachine of handkaarders.
Waarom wordt goede schapenwol weggegooid?
Schapenwol is een fantastisch materiaal, het is duurzaam, zeer comfortabel en een natuurlijk materiaal dat niet bijdraagt aan de plastic soep. Maar er is ook veel kritiek, en terecht, vanwege de milieubelasting en het dierenleed. Daarom stoort het me zo dat we schapenwol importeren van de andere kant van de wereld, terwijl schapenwol uit de buurt letterlijk als afval wordt weggegooid.
De textiel- en wolindustrie waren ooit heel belangrijk in Spanje. Merinoschapen, waar Australiërs tegenwoordig goede zaken mee doen, komen oorspronkelijk uit Spanje. Tot 1800 bloeiden er bijna honderd wolwasserijen als belangrijke punten in de economische geografie van het land. Aldus de Spaanstalige studie Lana sucia, lana lavada
Toen het scheren van een schaap duurder werd dan de wol zelf
Maar ergens ging het helemaal mis. In 2004 daalde de prijs per kilo Spaanse merinowol van 70 cent naar 42 cent. Hierdoor werd het scheren van een schaap duurder dan de wol.
In 2016-2017 waren Australië, China, de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland de belangrijkste wolproducenten.
De herders in mijn buurt houden geen schapen voor de wol. Het is vooral voor het vlees. Naar mijn mening hebben deze schapen een veel beter leven dan de dieren in de bio-industrie. Ze grazen elke dag in de buitenlucht. En de wol van deze schapen kan soms de wol vervangen van verre schapen die in slechtere omstandigheden leven.
Hoe hergebruik je schapenwol?
Toen ik deze wol zelf waste, kaarde en verviltte, bleek het een heel goede viltwol te zijn. Ik heb gemerkt dat het beter en makkelijker vilt dan de beste merinowol. En de wol is erg zacht. Ik heb er verschillende sloffen mee gemaakt en ze dragen met plezier.
Maar de wol zelf wassen en kaarden is niet echt een optie. Het is onmogelijk om wol van een kudde schapen zelf te wassen.
Er is bijna niets meer over van de ooit honderd wolwasserijen
Meer dan een jaar heb ik gezocht naar een wolwasserij die de wol van 600 schapen kon wassen. Tevergeefs, want de weinige wasserijen die nog bestaan, wassen alleen in bulk. Eindelijk heb ik een wasserij gevonden die bereid is om af en toe kleinere partijen wol te wassen.
Mijn contactpersoon in de wolwasserij heeft een prachtige ambitie. Om weer te kunnen concurreren met de wol van Australische en Nieuw-Zeelandse schapen, moeten boeren gemotiveerd worden om de schapen beter te verzorgen en betere wol te krijgen, zegt hij. En ik zou daaraan willen toevoegen: een beter leven voor de schapen, minder vervuiling bij het wassen van de wol en ook minder transport over lange afstanden en minder afval.
Mijn doel is om de wol te laten wassen
Mijn doel is om de wol te laten wassen. Dus nu kijk ik naar de mogelijkheid om de wol te scheren op een manier die het schoon houdt, het transport, dat moeilijk is vanwege de regelgeving, en de opslag en verwerking van de wol. En hoe je wol op een natuurlijke manier kunt verven. Want het chemisch verven van wol en textiel is extreem vervuilend. Ik weet niet of het zal werken. Maar ik ga het proberen. Ik houd jullie op de hoogte.
Update:
In de vroege zomer van 2021 bleef het misgaan. Alles was klaar: de scheerders waren ingehuurd, de wasserij was klaar om de wol te verwerken, en toen bleek dat de herder de verkeerde verf had gebruikt om de schapen te merken. Ze waren groen en roze, kleuren die er niet af te wassen waren. Toen ik vervolgens besloot om de schapen toch te laten scheren, al was het niet voor de wol zoals ik had gedacht, maar in ieder geval voor het welzijn van de schapen, kwam het schaapherdersteam niet opdagen. Arme schapen, dat gebeurt wel vaker. Ze moesten hoog de bergen in en hadden geen tijd meer. Gelukkig was het hoog in de bergen niet meer zo heet.
Het natuurlijk verven van andere Spaanse schapenwol ging gelukkig heel goed.
Ik besloot wollen sloffen te maken.
Duurzame sloffen die warmte geven. Dat is comfortabel en goed voor het milieu. De verwarming kan een graadje lager. Maar wat maakt pantoffels nu echt duurzaam? Ik vertel je waarom mijn lokale schapenwollen pantoffels, die ik ga maken, een van de meest duurzame pantoffels zullen zijn.
Dit maakt sloffen duurzaam:
- Ze komen van dichtbij, met zo min mogelijk transport.
- Geen bijdrage aan de plastic soep.
- De inkt is natuurlijk in plaats van chemisch.
- Dierenleed een no-no.
- Duurzame sloffen gaan lang mee.
- En ze dragen bij aan de lokale economie.
De warmste sloffen zijn gemaakt van wol. Dat weet ik uit ervaring. Mijn schapenwollen sloffen zijn de warmste die ik ooit heb gehad. Warm en comfortabel. En ze gaan lang mee.
Wollen pantoffels zijn meestal niet duurzaam
Maar schapenwol komt van ver. Tenminste, als je in Europa woont.
.
Beter zijn lokaal gemaakte pantoffels van wol van om de hoek
Er gebeurt iets vreemds met de wol van de omringende schapen: de boeren kunnen hun wol niet kwijt. Het scheren van de schapen is duurder dan de wolprijs. De prijs van wol is gestegen, maar vooral die van merinowol. De rest wordt min of meer als nutteloos beschouwd. Maar merinowol is niet echt nodig voor pantoffels. Sterker nog: merinowol vervilt helemaal niet zo goed. Wol met een kortere haar is hiervoor veel beter. De wol moet natuurlijk wel zacht zijn.
Maar is schapenwol geen dierenmishandeling?
Ik ben geen voorstander van de enorme schapenindustrie in Australië of China. Het is vaak de bio-industrie. Schapen hier in de bergen helpen om het gras en de struiken kort te houden. Deze functie wordt steeds belangrijker nu de klimaatverandering het risico op bosbranden aanzienlijk vergroot. Deze schapen zijn gewoon nodig. Mijn ambitie, naast het maken van lekkere, warme, comfortabele en duurzame sloffen van de wol die normaal wordt weggegooid, is dat de herder iets meer verdient, zodat hij beter voor zijn schapen kan zorgen. Daar kan niemand tegen zijn.
